“Woorden geven aan emoties”

Er bestaat soms schaamte rond autisme, maar met autisme kun je leren omgaan én er zijn ook positieve kanten aan autisme, vindt Hanneke van Buren (41), jeugdhulpverlener bij Agathos hulpverlening. “Veel mensen met autisme zijn heel betrouwbaar en eerlijk en kunnen scherp waarnemen.” Hanneke begeleidt als intensief ambulant hulpverlener gezinnen waar één of meer kinderen (of de ouders) een vorm van autisme hebben.

“Iemand met autisme kan emoties vaak moeilijk herkennen en moet dit aangeleerd krijgen. Het helpt als een ander daar woorden aan geeft,” vertelt Hanneke. Ze werkt inmiddels 14 jaar bij Agathos hulpverlening en komt vanuit haar rol als intensief ambulant jeugdhulpverlener veel bij cliënten thuis die een vorm van autisme hebben. “Ik vind het zo mooi aan mijn werk in de hulpverlening dat ik in een moeilijke periode van iemands leven naast die persoon mag staan en mag meedenken in hun concrete thuissituatie. En het is bijzonder om te zien als ze dan ook weer op eigen kracht verder kunnen.”

Hanneke vervolgt: “In de loop van de tijd begeleid ik steeds meer gezinnen waar autisme voorkomt.” Op de vraag of Hanneke weet waardoor autisme lijkt te zijn toegenomen, reageert ze: “Ik denk zelf dat autisme er altijd al is geweest, maar dat de hoeveelheid prikkels om ons heen toeneemt. Iemand met autisme raakt overprikkeld door alle mogelijkheden, waardoor het gedrag dat zich uit bij autisme steeds vaker zichtbaar wordt. Daarnaast is er ook steeds meer kennis en bekendheid over autisme, waardoor autisme sneller herkend wordt.” Bij kinderen en volwassenen met autisme merkt Hanneke dat ze op bepaalde onderdelen in het leven vastlopen, zoals bij plannen, veranderingen en schakelmomenten. Dan is goede begeleiding en de aanwezigheid van kennis over het thema belangrijk.

Autisme is geen ziekte

“Autisme is geen ziekte, maar een informatieverwerkingsstoornis. Het gaat niet over, maar je kunt er wel mee leren omgaan,” legt Hanneke uit. Autisme is een erfelijke aandoening. Daardoor herkennen ouders bepaald gedrag van hun kind soms bij zichzelf, merkt Hanneke in gesprekken met haar cliënten. “Op latere leeftijd staat niet iedereen ervoor open om te aanvaarden dat hij of zij autisme heeft. Er hangt nog best wel wat schaamte rondom dit thema.” De één ervaart het meer als een beperking dan een ander. “Maar,” vertelt Hanneke “sommigen zien het juist ook als mogelijkheid. Want iemand met autisme is vaak heel betrouwbaar en eerlijk en kan scherp waarnemen. Zo divers als mensen zijn, zoveel verschil is er ook tussen mensen met autisme. De mate waarin iemand autisme heeft, is verschillend en bepaalt ook hoe iemand ermee om kan gaan.”

Puzzeltijd

“Als je bedenkt dat iemand met autisme informatie anders verwerkt in de hersenen en niet goed kan filteren, is het logisch dat er meer verwerkingstijd nodig is. Dat noemen we puzzeltijd. Als mensen in de omgeving dat weten, kan je onbegrip voorkomen.” Hanneke heeft een belangrijke boodschap als het gaat om autisme: “Ik hoop dat de schaamte en het taboe ervan af gaan. Hoe mooi is het als we open kunnen zijn naar elkaar. Zo begeleidde ik laatst een meisje van 17 jaar. Zij was heel open over het feit dat ze autisme heeft en vertelde het in haar klas. Dat vind ik een prachtige ontwikkeling.”

Ondertitelen

“Ik help kinderen of pubers door hen uit te leggen wat autisme betekent, maar ook de ouders (die soms zelf autisme hebben) begeleid ik daarbij. Kinderen met autisme begrijpen de wereld om zich heen soms niet goed en dat kan hen angstig of boos maken. Zij hebben een ouder nodig die hem of haar kan ondertitelen. Dat betekent dat een ouder woorden geeft aan datgene waardoor het kind overprikkeld raakt en waar hij of zij zelf geen woorden aan kan geven,” vertelt Hanneke. Dit geldt ook voor volwassenen met autisme. “Door deze manier van ondertitelen kan de persoon met autisme zichzelf steeds beter leren begrijpen en woorden geven aan het eigen gevoel.”

Hanneke vertelt gedreven over haar werk bij Agathos. Ze ziet dat het voor mensen in de omgeving soms heel lastig kan zijn om met overprikkeling van iemand met autisme om te gaan. “Iemand met autisme kan emoties moeilijk herkennen en heeft het nodig om dit aan te leren. Het helpt als een ander daar woorden aan geeft.” Op de vraag of iemand met autisme dit zelf kan aanleren, denkt Hanneke even na. “Er is absoluut veel aan te leren. Als situaties vaker voorkomen, dan kun je situaties leren herkennen. Als een kind met autisme daar van jongs af aan goed in begeleid wordt, dan kan hij of zij daar later als volwassene beter mee omgaan.”

Meer aandacht, meer begrip

“Ik hoop dat er meer aandacht en begrip ontstaat voor mensen met autisme,” concludeert Hanneke, “want er zijn voor hen ook zoveel mogelijkheden.” Volgens haar is er veel te zeggen en te ontdekken over dit thema. Daarom geeft ze de lezer graag mee: “onderzoek wat autisme inhoudt, zodat we onbegrip en eenzaamheid kunnen voorkomen. En als je zelf autisme hebt, dan kom je erachter dat je echt niet de enige bent. Het is fijn om te weten dat een ander het ook lastig kan hebben, maar ook om te weten dat er mogelijkheden zijn.”

Begeleiding door Agathos hulpverlening

In de Autismeweek geven we extra aandacht aan het thema autisme. Agathos hulpverlening biedt hulp aan mensen met autisme. Klik hier om meer te lezen over onze expertise rondom dit thema. En bekijk onze webpagina www.agathos-hulpverlening.nl/autisme voor meer artikelen.

Tekst en beeld: Sarine Verhoeve